Sygnaliści odgrywają kluczową rolę w ujawnianiu nieprawidłowości i naruszeń prawa. W odpowiedzi na ich potrzeby oraz w celu zapewnienia im skutecznej ochrony, 24 czerwca 2024 roku została opublikowana w Dzienniku Ustaw ustawa o ochronie sygnalistów. Jej celem jest stworzenie solidnych ram prawnych, które zapewnią bezpieczeństwo osobom zgłaszającym nielegalne praktyki, a także ustanowienie systemu zgłoszeń wewnętrznych i zewnętrznych. Co warto wiedzieć o tej ustawie?
Definicje i zakres ochrony
Nowa ustawa precyzyjnie definiuje, kto może być sygnalistą, oraz jakie podmioty są zobowiązane do stworzenia kanałów zgłoszeń. Ochrona dotyczy zarówno osób pracujących na podstawie umowy o pracę, jak i tych, które pracują na umowach cywilnoprawnych, prowadzą działalność gospodarczą czy pełnią wolontariat lub służbę wojskową. Co więcej, sygnaliści są chronieni także w sytuacji, gdy zgłoszenia dokonali przed nawiązaniem stosunku pracy lub po jego zakończeniu.
Co powinien zgłaszać sygnalista?
Zakres przedmiotowy ustawy obejmuje naruszenia prawa przewidziane dyrektywą 2019/1937 oraz wszystkie inne naruszenia w obszarach prawa krajowego, takie jak zamówienia publiczne, bezpieczeństwo transportu czy ochrona środowiska. Co jeszcze nowego wnosi ustawa? Rozszerza ona zakres ochrony o kwestie związane z korupcją oraz konstytucyjnymi prawami człowieka, choć tylko w kontekście relacji jednostki z organami władzy publicznej.
Obowiązki dla podmiotów i organów publicznych
Podmioty prawne, zatrudniające co najmniej 50 osób, mają obowiązek stworzenia wewnętrznych procedur zgłoszeń i działań następczych. Wyjątkiem są gminy i powiaty z populacją poniżej 10 000 mieszkańców. Sektor finansowy, z uwagi na specyfikę swojej działalności, ma obowiązek stworzenia kanałów zgłoszeń niezależnie od liczby pracowników.
Organy publiczne natomiast mają obowiązek ustanowienia procedury zgłoszeń zewnętrznych, prowadzenia rejestru zgłoszeń oraz wydawania zaświadczeń potwierdzających ochronę sygnalistów. Rola Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) obejmuje przyjmowanie zgłoszeń, ich wstępną weryfikację oraz podejmowanie działań następczych, a także udzielanie wsparcia i sporządzanie rocznych sprawozdań.
Ujawnienie publiczne i środki ochrony sygnalisty
Ustawa przewiduje ochronę również dla osób, które ujawniają informacje publicznie, pod warunkiem wcześniejszego zgłoszenia wewnętrznego lub zewnętrznego. Wprowadza również zakaz działań odwetowych, takich jak wypowiedzenie stosunku pracy, oraz odwrócony ciężar dowodu, który spoczywa na pracodawcy, jeśli zarzuca działanie odwetowe. Osoby, które padły ofiarą działań odwetowych, mają prawo do odszkodowania.
Prowadzisz większą firmę? Bądź na bieżąco z przepisami!
Dla wszystkich przedsiębiorców, którzy chcą być na bieżąco z przepisami dotyczącymi ochrony sygnalistów, Centrum Verte oferuje kompleksowe szkolenia z ochrony sygnalistów. Dzięki nim będziesz mógł w pełni wykorzystać możliwości, jakie daje nowa ustawa, oraz zapewnić sobie i swoim pracownikom najwyższy poziom ochrony i zgodności z przepisami.
Podsumowanie
Nowa ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza istotne zmiany, mające na celu lepszą ochronę osób zgłaszających naruszenia prawa. Oferuje szeroki zakres ochrony, zarówno dla osób fizycznych, jak i prawnych, oraz precyzuje obowiązki podmiotów i organów publicznych. Wspieranie sygnalistów i zapewnienie im bezpieczeństwa jest kluczowe dla transparentności i integralności w każdej organizacji.
Artykuł sponsorowany.
