Sygnalista to osoba, która zgłasza naruszenia prawa lub nieprawidłowości, które miały miejsce w firmie bądź innej organizacji, z którą jest związana. Najczęściej sygnalistą jest pracownik, ale może nim być także były pracownik, kandydat do pracy, partner biznesowy, współpracownik, podwykonawca, urzędnik, klient czy konsultant. Kluczowe jest, aby istniało powiązanie między sygnalistą a podmiotem, którego dotyczy zgłoszenie. Chcesz dowiedzieć się więcej? Nie przestawaj czytać!
Rola sygnalisty
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/1937, znana jako dyrektywa whistleblowing, definiuje sygnalistę jako osobę fizyczną, która zgłasza lub ujawnia publicznie informacje na temat naruszeń uzyskane w kontekście związanym z wykonywaną przez nią pracą. Podobną definicję przyjmuje polski projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa.
Dokładne informacje na temat tego, kogo dotyczy ustawa o sygnalistach, są również omawiane na różnego rodzaju szkoleniach o sygnalistach.
Jakie naruszenia mogą zgłaszać sygnaliści?
Sygnalista może zgłosić zarówno naruszenia prawa Unii Europejskiej, jak i krajowego. Dyrektywa whistleblowing wymienia trzy główne grupy naruszeń unijnych regulacji, które powinny być objęte szczególną ochroną:
- Naruszenia dotyczące dziedzin takich jak:
- Wolności i prawa człowieka
- Korupcja
- Handel ludźmi
- Prawo pracy
- Zamówienia publiczne
- Usługi, produkty i rynki finansowe
- Bezpieczeństwo produktów i transportu
- Ochrona środowiska
- Ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe
- Bezpieczeństwo żywności i zdrowie publiczne
- Ochrona konsumentów
- Ochrona prywatności i danych osobowych
- Naruszenia wpływające na interesy finansowe UE.
- Naruszenia dotyczące rynku wewnętrznego UE.
Podobny zakres naruszeń obejmuje projekt polskiej ustawy, który dodatkowo wskazuje na naruszenia związane z interesami finansowymi skarbu państwa i jednostek samorządu terytorialnego.
Procedury zgłaszania naruszeń
Aby sygnalista mógł być objęty ochroną, musi dokonać zgłoszenia zgodnie z określonymi procedurami. Zgłoszenie może mieć formę:
- Zgłoszenia wewnętrznego – poprzez kanały dostępne w firmie lub organizacji.
- Zgłoszenia zewnętrznego – do organów ścigania lub innych właściwych instytucji.
- Ujawnienia publicznego – poprzez media, jeśli inne kanały nie przynoszą rezultatów.
Ważne jest, aby sygnalista miał uzasadnione podstawy do twierdzenia, że zgłaszane informacje są prawdziwe. Fałszywe zgłoszenia mogą bowiem prowadzić do sankcji.
Prawa i obowiązki sygnalistów
Sygnaliści mają prawo do ochrony swojej tożsamości. Zgodnie z dyrektywą, tożsamość osoby zgłaszającej nie może zostać ujawniona bez jej wyraźnej zgody, z wyjątkiem sytuacji wymagających ujawnienia w ramach postępowań wyjaśniających lub sądowych. Sygnaliści mogą zgłaszać naruszenie poufności ich zgłoszenia oraz anonimowości.
Sygnaliści mają również obowiązek dokonywania zgłoszeń w sposób uczciwy i zgodny z prawem. Świadome zgłaszanie nieprawdziwych informacji wiąże się z sankcjami. Dyrektywa UE przewiduje skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje dla osób świadomie zgłaszających fałszywe informacje. Polski projekt ustawy dodatkowo przewiduje prawo do odszkodowania dla osób, które poniosły szkodę z powodu fałszywego zgłoszenia.
Ochrona sygnalistów
Ochrona sygnalistów jest kluczowa dla ich roli w ujawnianiu naruszeń. Dyrektywa whistleblowing powstała, aby zapewnić sygnalistom odpowiednią ochronę. W Polsce trwają prace nad wdrożeniem tej dyrektywy do krajowego porządku prawnego. Ochrona obejmuje m.in. zakaz działań odwetowych wobec sygnalistów, takich jak zwolnienie z pracy, degradacja, zastraszanie czy dyskryminacja.
Korzyści z funkcjonowania sygnalistów
Zgłaszanie naruszeń przynosi korzyści nie tylko sygnalistom, ale również organizacjom i społeczeństwu. Eliminowanie nieprawidłowości sprzyja budowaniu transparentności i zaufania, poprawia atmosferę w miejscu pracy, a także chroni interes publiczny. Firmy, które wdrażają mechanizmy whistleblowingu, mogą zyskać lepsze postrzeganie na rynku i zmniejszyć ryzyko negatywnych wzmianek w mediach.
Wszystkie firmy zatrudniające minimum 50 pracowników muszą mieć przygotowane procedury ochrony sygnalistów. Nawet mniejsze przedsiębiorstwa powinny rozważyć ich wprowadzenie, gdyż niesie to za sobą liczne korzyści.
Bądź przygotowany
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o wprowadzeniu ustawy o sygnalistach w swojej firmie, warto wziąć udział w szkoleniach o sygnalistach organizowanych przez Centrum Verte. Te specjalistyczne kursy oferują dogłębną wiedzę na temat prawnych wymagań oraz praktycznych aspektów wdrażania systemu ochrony sygnalistów, zapewniając tym samym zgodność z przepisami i skuteczne zarządzanie informacjami o nieprawidłowościach w organizacji.
Podsumowanie
Sygnaliści odgrywają kluczową rolę w ochronie interesów publicznych i zwalczaniu nieprawidłowości w organizacjach. Dzięki odpowiednim regulacjom prawnym i procedurom zgłaszania naruszeń mogą działać w bezpieczny sposób, przyczyniając się do transparentności i uczciwości w miejscu pracy. Ochrona sygnalistów jest niezbędna, aby mogli oni skutecznie wykonywać swoją rolę, co w efekcie przynosi korzyści zarówno organizacjom, jak i całemu społeczeństwu.
Materiał promocyjny.
